BUHÂRÎ
13 Şevval 194 (20 Temmuz 810) Cuma günü Buhara’da doğdu. Dedesi Mugīre, Mecûsî iken Buhara Valisi Cu‘feli Yemân vasıtasıyla müslüman olduğundan Cu‘fî nisbesiyle de anılmıştır. Buhârî, Muhammed b. Selâm el-Bîkendî, Abdullah b. Muhammed el-Müsnedî, Dâhilî gibi Buharalı muhaddislerden hadis öğrenmeye başladı. On altı yaşına geldiği zaman İbnü’l-Mübârek ve Vekî‘ b. Cerrâh’ın kitaplarını tamamen ezberlemişti.. Mekke’de Hallâd b. Yahyâ, Humeydî gibi âlimlerden hadis tahsil etti. Bağdat’a defalarca gitti ve Ahmed b. Hanbel’den faydalandı. Basra’da Ebû Âsım en-Nebîl, Basra kadısı Muhammed b. Abdullah ve Haccâc b. Minhâl gibi muhaddislerden istifade etti. Mekkî b. İbrâhim, Kuteybe b. Saîd vb. âlimlerden hadis dinlemek için Belh’e birkaç defa gitti ve Belhliler’in isteği üzerine onlara kendilerinden ilim tahsil ettiği 1000 hocadan birer hadis yazdırdı. Dımaşk’ta Ebû Müshir; Kûfe’de Âdem b. Ebû İyâs, Ubeydullah b. Mûsâ, Ebû Nuaym Fazl b. Dükeyn; Medine’de İsmâil b. Ebû Üveys, Merv’de Abdân b. Osman, iki defa gittiği Mısır’da Saîd b. Ebû Meryem, Abdullah b. Yûsuf ve Asbağ b. Ferec gibi alimlerden hadis tahsil etti. Beş yıl süreyle hadis okuttuğu Nîşâbur’da Yahyâ b. Yahyâ el-Minkarî gibi hadis hâfızlarından faydalandı. Buhârî kendilerinden hadis yazdığı muhaddislerin sayısının 1080 olduğunu söyler. Meşhur talebesi Firebrî, el-Câmi‘u’ṣ-Sahîh’i Buhârî’den 90.000 talebenin dinlediğini söylemektedir. En tanınmış diğer talebeleri ise İmam Müslim, Tirmizî, Ebû Hâtim, Ebû Zür‘a er-Râzî, Muhammed b. Nasr el-Mervezî, Sâlih Cezere, İbn Huzeyme gibi muhaddislerdir. Semerkant’a giderken Hartenk kasabasındaki akrabalarını ziyaret etti. Fakat orada hastalandı ve Semerkant’a gidemedi. 256 yılının ramazan bayramı gecesi vefat etti, ertesi gün (1 Eylül 870 Cuma) orada toprağa verildi.
Başlıca eserleri: 1. el-Câmi‘u’s-Sahîh 2. et-Târîhu’l-Evsat 3. et-Târîhu’s-Sagîr 4. et-Târîhu’l-Kebîr 5. el-Edebü’l-Müfred 6. Halku Ef‘âli’l-‘İbâd
el-Câmi‘u’s-Sahîh: Sahîh-i Buhârî - Tıpkıbasım, 2018 yılında Başkanlığımız tarafından yayımlanmıştır.
(Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nden özetlenerek alınmıştır.)