İBN FÛREK
330 yılı civarında İsfahan’da doğdu. Dedesi Fûrek’in bir din âlimi olduğu bilinmektedir. Tahsiline İsfahan’da başladı. Şâfiî fıkhını okuduğu hocasına itikadî konulara dair sorduğu bazı sorulara tatminkâr cevaplar alamayınca kelâm ilmini öğrenmeye yöneldi. Bunun için önce Bağdat’a, daha sonra Basra’ya gitti. Burada Eş‘arî’nin öğrencilerinden Ebü’l-Hasan el-Bâhilî’den kelâm dersleri aldı; Bâkıllânî ve Ebû İshak el-İsferâyînî ile de kelâmî konularda müzakerelerde bulundu. Eş‘arî’nin diğer öğrencisi İbn Mücâhid et-Tâî’den ders aldı. Basra’dan tekrar Bağdat’a giden İbn Fûrek, tahsiline bir süre burada devam ettikten sonra 360 yılı civarında İsfahan’a döndü. İsfahan’da Sâhib b. Abbâd ile yaptığı münazaralarda Ehl-i sünnet’in görüşlerini başarıyla savundu. Nîşâbur’a gelerek Abdullah b. Ca‘fer’den Ebû Dâvûd et-Tayâlisî’nin el-Müsned’ini okudu, ayrıca İbn Harrâz el-Ahvâzî’den hadis dinledi, Ebû Osman el-Mağribî ile Ebû Sehl es-Su‘lûkî’nin sohbetlerine katıldı. Diğer taraftan yörenin tanınmış sûfîlerinden Ebü’l-Hasan el-Bûşencî’nin hankahı yanında kendisi için yaptırılan medresede uzun yıllar İslâmî ilimleri okutup yüzlerce talebe yetiştirdi. Damadı Ebû Mansûr el-Eyyûbî, ünlü sûfî Abdülkerîm el-Kuşeyrî, Ahmed b. Hüseyin el-Beyhakī onun yetiştirdiği âlimlerdendir. İbn Fûrek, muhtemelen 404 yılında Gazneli Mahmud’un daveti üzerine Gazne’ye gitti. Onun sarayında bölgede yaygın olan Kerrâmiyye’nin ileri gelenleriyle yaptığı münazaralarda üstün başarı gösterdi. İbn Fûrek, tekrar Nîşâbur’a dönerken yolda hastalandı ve Nîşâbur’da vefat etti.
İbn Fûrek kelâm, fıkıh, usûl-i fıkıh, tasavvuf, tefsir, tabakat ve nahiv ilimlerinde eser vermiş çok yönlü bir âlimdir. Ancak daha çok tefsir, tasavvuf ve özellikle kelâma dair görüşleriyle dikkat çekmiştir.
Başlıca Eserleri: 1. Risâle fi’t-Tevhîd 2. el-İbâne ‘an Turuki’l-Kâsıdîn 3. Şerhu’l-‘Âlim ve’l-Müte‘allim 4. Müşkilü’l-Hadîs 5. Tefsîru’l-Kur’ân 6. el-Esmâ’ ve’s-Sıfât
el-İbâne ‘an Turuki’l-Kâsıdîn: Tasavvuf Istılahları, Başkanlığımız tarafından 2014 yılında yayımlanmıştır.
(Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nden özetlenerek alınmıştır.)