KÂDÎ ABDÜLCEBBÂR
Batı İran’daki Hemedan bölgesinin Esedâbâd mevkiinde dünyaya geldi. 415’te (1025) doksan yaşını aşmış olarak öldüğü göz önünde bulundurularak 320-325 (932-937) yılları arasında dünyaya geldiğini söylemek mümkündür. Kādî Abdülcebbâr ilk öğrenimini bölgesinde bulunan hadis âlimlerinden ders alarak tamamladı. Bu dönemde itikadda Eş‘ariyye’yi, fıkıhta Şâfiî mezhebini benimsemişti. Basra’da Mu‘tezile âlimlerinden Ebû Hâşim el-Cübbâî’nin talebesi Ebû İshak İbrâhim b. Ayyâş’ın derslerine katıldı ve ondan etkilenerek Mu‘tezile mezhebine geçti. Bir süre Ebû Ahmed b. Seleme’den ders aldı. İlmi faaliyetler için Askerimükrem ve Râmhürmüz gibi şehirlere de gitmiştir. Abdülcebbâr’ın hayatının geri kalan kısmını Rey’de telif ve tedrîs faaliyetinde bulunarak geçirdiği bilinmektedir. Kādî Abdülcebbâr 415 yılının Zilkade ayında (Ocak 1025) Rey şehrinde vefat etti ve burada defnedildi. Kādî Abdülcebbâr, Cübbâî’nin öğrencileri Ebû İshak İbrâhim b. Ayyâş ile Ebû Abdullah el-Basrî gibi Mu‘tezile âlimlerinden ders almıştır. Ebû Reşîd en-Nîsâbûrî, Ebü’l-Hüseyin el-Basrî, İbn Metteveyh, Şerîf el-Murtazâ, Kıvâmüddin Mânkdîm ve Ebû Yûsuf el-Kazvînî ondan ders almıştır.
Başlıca eserleri: 1. Şerhu’l-Usûli’l-Hamse 2. el-Mu‘temed fî Usûli’d-Dîn 3. Tesbîtü Delâ’ili’n-Nübüvve 4. el-Muğnî fî Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-‘Adl 5. el-Muhtasar fî Usûli’d-Dîn 6. Fazlü’l-İ‘tizâl ve Tabakātü’l-Mu‘tezile 7. el-Mecmû‘ fi’l-Muhît bi’t-Teklîf
Şerhu’l-Usûli’l-Hamse: Mu‘tezile’nin Beş İlkesi, 2013 yılında; Tesbîtü Delâ’ili’n-Nübüvve: Mucizelerle Hz. Peygamber’in Hayatı, 2017 yılında Başkanlığımız tarafından yayımlanmıştır.
(Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nden özetlenerek alınmıştır.)