LADİKLİ MEHMED ÇELEBİ
Asıl adı Muhyiddin Mehmed olup kaynaklarda hayatıyla ilgili fazla bilgi yoktur. Nisbesinden, o dönemde Amasya sancağına bağlı Lâdik kasabasından olduğu anlaşılmaktadır. Eserlerinde babasının adı Abdülhamid olarak geçmektedir.
Mehmed Çelebi Lâdik’te iyi bir eğitim görmüş, bu arada dinî ilimler yanında Arapça ve Farsça öğrenmiştir. Şehzade Bayezid’in Amasya valiliği sırasında onun çevresinde yer almış, Bayezid’in yirmi altı yıllık Amasya valiliğinden sonra 886’da tahta geçmesi üzerine İstanbul’a giderek orada müderrislik yapmıştır. Mehmed Çelebi’nin ölümüyle ilgili olarak kesin bir tarih vermek mümkün değildir.
Başlıca Eserleri: 1. Zeynü’l-Elhân fî ‘İlmi’t-Te’lîf ve’l-Evzân ve 2. er-Risâletü’l-Fethiyye 3. Zübdetü’l-Beyân
Zübdetü’l-Beyân, Başkanlığımız tarafından Mantık Risaleleri isimli eserin içinde 2015 yılında yayımlanmıştır.
(Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nden özetlenerek alınmıştır.)
İSMAİL FERRUH EFENDİ
Kaynaklarda âlim, fâzıl ve şair olarak anılan İsmail Ferruh Efendi’nin doğum tarihi bilinmemektedir. Önemli devlet görevleri ifa etmiştir. Londra’da daimi elçilik görevine atanan ikinci kişi olmuş ancak politikadan hoşlanmadığı için İngiltere’de üç yıldan fazla kalmamıştır. Bundan başka çeşitli görevlerde de bulunan İsmail Ferruh Efendi, hayatının son yıllarını ise yalnızca ilim ve edebiyat çalışmalarıyla geçirmiştir. 1256 (1840) yılında İstanbul’da vefat etmiştir. Ortaköy’de Yahya Efendi Dergâhı’na bitişik mezarlıkta metfundur ki burası daha sonra Yıldız Sarayı bahçesine ilave edilmiştir.
Başlıca Eserleri: 1. Mevâkib Tercüme-i Mevâhib 2. Risâle fi’l-Mantık (Mantık Risâlesi) 3. Mesnevî Şerhi
Risâle fi’l-Mantık (Mantık Risâlesi), Başkanlığımız tarafından Mantık Risaleleri isimli eserin içinde 2015 yılında yayımlanmıştır.
MUSTAFA RÂŞİD B. MUSTAFA el-İSTANBÛLÎ
İstanbul müderrislerinden olup Sahaflar Şeyhi Ahmed Efendi’nin (ö. 1218/1803) oğlu ve meşhur Sahaflar Şeyhizâde Esad Efendi’nin (ö. 1264/1848) kardeşidir. 1217 (1802/3) yılında vefat etmiştir.
Îsâgûcî Tercümesi, Başkanlığımız tarafından Mantık Risaleleri isimli eserin içinde 2015 yılında yayımlanmıştır.
AHMED NAZÎF B. MEHMED
Hakkâkzâde Hâfız Feyzullah Efendi’nin talebelerindendir. 1806 tarihinden sonra vefat etmiştir.
Mefhûm-ı Îsâgûcî ve Mefhûm-ı Velediyye mine’l-Âdâb, Başkanlığımız tarafından Mantık Risaleleri isimli eserin içinde 2015 yılında yayımlanmıştır.
MEHMED SÂDIK B. MEHMED ESAD el-MÜDDERRİS eş-ŞEHRÎ
Hekimbaşı Mehmed Sâdık Efendi’nin torunudur. 1267 (1851) yılında vefat etmiştir.
Terceme-i Îsâgûcî bi-Tatbîki’ş-Şurûh, Başkanlığımız tarafından Mantık Risaleleri isimli eserin içinde 2015 yılında yayımlanmıştır.
MÜSTAKİMZÂDE SÜLEYMAN
1131 (1719) senesinde Fatih Atikalipaşa mahallesinde dünyaya gelmiştir. Babası müderris Mehmed Emin Efendi, dedesi ise Şam ve Edirne kadılığı yapmış Mehmed Müstakîm Efendi’dir. Dedesine nisbetle Müstakîmzâde diye meşhur olmuştur. Babasının yanında Fâtih Camii imamı Seyyid Yûsuf Efendi, Yemliha Hasan Efendi, Hanîf İbrâhîm Efendi, Abbas Vesîm Efendi gibi âlimlerden ders almıştır. Arapça ve Farsça öğrenmiş; aynı zamanda Eğrikapılı Mehmed Râsim Efendi’den sülüs ve nesih hattını, Fındıkzâde İbrâhîm ve Kâtibzâde Mehmed Refiî Efendilerden ta‘lîk hattını ahzetmiştir. Nakşibendî şeyhi Mehmed Emin Tokâdî’ye intisap ederek yedi yıl hizmetinde bulunmuş, akabinde kendisinden tarîkat hilâfeti ve hadis icâzeti almıştır.
Müstakîmzâde, Şeyhülislâm Seyyid Murtaza Efendi’nin döneminde açılan müderrislik sınavında sakalının seyrekliği sebep gösterilerek başarısız sayılmıştır. Bu durumdan çok etkilenmiş ve bütün zamanını ilme ve eser telifine hasredip başta tasavvuf olmak üzere dinî ilimlerin hemen hepsinde, dil ve edebiyat sahasında çok sayıda eser kaleme almıştır. Hayatının son döneminde yapılan müderrislik teklifini ise kabul etmemiştir.
1202 (1788) yılı Şevval aynın 23’ünde İstanbul’da vefât eden Müstakîmzâde Süleymân Efendi, şeyhi Mehmed Emin Tokâdî Hazretleri’nin Pîrî Mehmed Efendi Camii kurbunda bulunan mezarının ayakucuna defnedilmiştir.
Başlıca Eserleri: 1. Mecelletü’n-Nisâb 2. Devhatü’l-Meşâyih, 3. Tuhfe-i Hattâtîn 4. Tuhfetü’l-Merâm 5. Risâletü’l-Mantık 6. Şerh-i İbârât
Risâletü’l-Mantık, Başkanlığımız tarafından Mantık Risaleleri isimli eserin içinde 2015 yılında; Şerh-i İbârât: Mevlevîlik, Mûsikî ve Semâ‘ 2019 yılında yayımlanmıştır.
HARPUTLU İSHAK EFENDİ
Harput’ta doğdu. Babası Harput’un önde gelen ulemasından Abdullah Efendi’dir. İshak Efendi, ilk tahsilini Harput’ta tamamladıktan sonra İstanbul’a gitti. Fâtih medreselerinden icâzet alıp Harput’a dönünce Meydan Camii Medresesi’ne müderris tayin edildi. İki yıl sonra tekrar İstanbul’a döndü ve Fâtih Camii’nde tedrise başladı. Ardından Vâlide Mektebi birinci muallimliğine, sarayda şehzadegân hocalığına, 1855’de Dârülmaârif hocalığına getirildi. Meclis-i Maârif azalığı, evkaf müfettişliği, Medine ve Isparta kadılığı gibi çeşitli mevkilerde kırk yıl vazife ifa etti. 1853-1868 yılları arasında muhatap olarak huzur derslerine iştirak etti. 11 Nisan 1892 tarihinde İstanbul’da vefat eden İshak Efendi, Fâtih Camii haziresine defnedildi.
Hıristiyanlık ve Bektaşilik üzerine yaptığı çalışmaları meşhurdur.
Başlıca Eserleri: 1. Şemsü’l-Hakîka 2. Ziyâü’l-Kulûb 3. Miftâhu’l-‘Uyûn 4. İstişfâ fî Tercemeti’ş-Şifâ 5. Suâl-i Îsâgûcî
Suâl-i Îsâgûcî, Başkanlığımız tarafından Mantık Risaleleri isimli eserin içinde 2015 yılında yayımlanmıştır.