NECMÜDDÎN el-KÂTİBÎ el-KAZVÎNÎ
600 yılı Receb ayında (Mart 1204) Kazvin’de doğdu. Bir süre Kazvin’de öğrenim gördükten sonra ilim tahsili için belli başlı merkezlere seyahat etti. Kelâm, felsefe, astronomi ve mantık gibi ilimleri Nasîrüddîn-i Tûsî’den öğrendi. Kazvin ve Nizâmiye medreselerinde müderrislik yaptı, pek çok öğrenci yetiştirdi. İbnü’l-Mutahhar el-Hillî ve Kutbüddîn-i Şîrâzî bunların en tanınmışlarıdır. 675’te (1276-77) Hülâgû’nun emriyle Merâga’ya gitti ve kurulmakta olan rasathâne çalışmalarına katılıp Nasîrüddîn-i Tûsî’ye yardım etti. 675 yılı Ramazan ayında (Şubat 1277) vefat etti. Bazı kaynaklara göre ise ölüm yılı 693’tür (1294).
Kâtibî astronomi, matematik, kelâm ve felsefe alanında ders veren bir müderris olmakla birlikte daha çok er-Risâletü’ş-şemsiyye adlı mantık kitabıyla üne kavuşmuştur. Kazvin’de verdiği dersler çok sayıda âlimin orada buluşmasına vesile olacak derecede önemli görülmüştür. Hocası Nasîrüddîn-i Tûsî’nin çeşitli kelâm meselelerine getirdiği çözümlerin etkisiyle Şîa’ya olan aşırı bağlılığını terketmiş, fıkıhta ise Şâfiî çizgisine yaklaşmıştır.
Başlıca Eserleri: 1. er-Risâletü’ş-Şemsiyye fi’l-Kavâ‘idi’l-Mantıkıyye 2. Câmi‘u’d-Dekā’ik fî Keşfi’l-Hakā’ik 3. Hikmetü’l-‘Ayn 4. el-Mufassal fî Şerhi’l-Muhassal 5. Risâle fî Cevâbi’l-İ‘tirâz li-Nasîriddîn et-Tûsî
Hikmetü’l-‘Ayn: Varlık Hikmeti, 2016 yılında Başkanlığımız tarafından yayımlanmıştır.
(Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nden özetlenerek alınmıştır.)