YAHYA İBN ADÎ
Bağdat yakınlarındaki Tikrît’te doğdu. Bu şehre nisbetle Tikrîtî, mantıkçı kişiliğine atıfla Mantıkī nisbeleriyle anılır. İslâm kültürüyle şekillenen Tikrît ve Bağdat’ın ilmî muhitinde yetişti. Bağdat’ta Ebû Bişr Mettâ b. Yûnus ve Fârâbî gibi dönemin mantıkçı ve filozoflarından mantık ve felsefe dersleri aldı. Fârâbî’nin vefatından sonra Bağdat mantık okulunun başkanlığına getirildi. İbn Adî, bir yandan Süryânîce’den çeviriler yaparken bir yandan da İslâmî eserleri istinsah ederek devlet büyüklerinden bolca para alıyordu. Ebû Süleyman es-Sicistânî, Îsâ b. Ali, Ebû Hayyân et-Tevhîdî gibi İslâm düşünürlerinin yanı sıra İbn Zür‘a, İbnü’l-Hammâr, Ebû Ali İbnü’s-Semh gibi birçok Süryânî talebe yetiştirdi. 20 Zilkade 364’te (1 Ağustos 975) Bağdat’ta öldü. Süryânî ve İslâmî kaynaklarda Yahyâ b. Adî’nin ilmî kişiliği farklı biçimlerde ele alınmıştır. Bazı kaynaklarda felsefede ‘‘döneminin yıldızı’’ ve mantıkta ‘‘Fârâbî’den sonraki tek merci’’ ifadeleri kullanılmış, bazı kaynaklarda ya kendisinden hiç bahsedilmemiş ya da metafizik görüşleri küçümsenmiştir. Hıristiyan kaynaklarında ise Yahyâ b. Adî’nin filozof kişiliğine ve Hıristiyanlık savunmasına vurgu yapılmış, “Şark hıristiyanları semasının ilk görkemli yıldızı” diye nitelendirilmiştir. Ancak onun hıristiyan din adamı oluşu şüphesiz mantıkçı ve felsefeci kimliğinden önce gelir.
Başlıca eserleri: 1. Tehzîbü’l-Ahlâk 2. Makāle fî Tebyîni Hâli Terki Talebi’n-Nesli fi’t-Tafżîl evi’t-Terzîl 3. Makāle fi’t-Tevhîd 4. Makāle fi’l-Mevcûdât 5. Makāle fi’l-Külli ve’l-Eczâ’ 6. Makāle fi’l-Buhûsi’l-Erba‘a el-‘İlmiyye ‘an Sınâ‘ati’l-Mantık
Tehzîbü’l-Ahlâk: Ahlâk Eğitimi, 2013 yılında Başkanlığımız tarafından yayımlanmıştır.
(Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nden özetlenerek alınmıştır.)