İslam dininin ortaya çıktığı ve yayıldığı ilk yıllarda meydana gelen çeşitli siyasi ve fikrî ayrılıklar, mezheplerin oluşmasına ve takipçiler bulmasına neden olmuştur. Sistematik bir mezhep olan Mu‘tezile, bu mezheplerden biri olup o dönemde tartışması yapılan “mümin, kafir, fasık, Allah’ın sıfatları, Allah’ın ve kulun irade ve kudreti, ilâhî kelâm” konuları yanında; varlığın mahiyeti, cevher, araz, hareket, sükûn, halâ gibi konuları da düşünce hayatına dâhil etmiştir.
Mu‘tezile, İslam dininin ana esaslarının temellendirilmesi, sistematik hâle getirilmesi, izah ve ispat edilmesi ve karşı fikirlerin cevaplandırılması gibi konularla ilgilenmiştir. Mu‘tezilî düşünce sistemi, beş temel esas etrafında şekillenmiş ve Şerhu’l-Usûli’l-Hamse adlı bu eser; bu esasların açıklanması amacıyla yazılmıştır. Bahsi geçen esaslar; “tevhîd, adl, va‘d ve va‘îd, el-menzile beyne’l-menzileteyn, emir bi’l-ma‘rûf-nehiy ani’l-münker” başlıkları altında toplanmış ve geniş bir çerçevede açıklanmıştır.
Kâdî Abülcebbâr’a ait olduğu bilinen ve öğrencilerinden Kıvâmüddin Mankdîm tarafından ta‘lîk yazılan bu eserin iki nüshasından biri olan Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi III. Ahmed Koleksiyonu 1872 numarada yer alan nüsha esas alınarak Prof. Dr. İlyas Çelebi tarafından Türkçeye çevrilmiştir.