Mantık Risâleleri adıyla yayımladığımız bu eser, mantık alanında birbiriyle alakalı 6 risale ve geniş bir inceleme yazısından meydana gelmektedir. İlk iki risâle Farsça, müteakip 3 risâle Arapça, son risâle ise Osmanlı Türkçesiyle kaleme alınmıştır.
Söz konusu risâlelerden, Risâle-i Suğrâ ve Risâle-i Kübrâ adını taşıyan ve bazı kaynaklarda Velediyye şeklinde tek bir isimle anılan ilk iki metnin müellifi çok yönlü, meşhur âlim Seyyid Şerîf Cürcânî’dir (ö. 816/1413). Cürcânî bu metinleri, oğlu Muhammed’in eğitimine yardımcı olma niyetiyle, Farsça yazmıştır. Risâle-i Suğrâ’nın tahkik ve tercümesinde, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesinde bulunan; Carullah Efendi Koleksiyonu, no. 1443; Fatih Koleksiyonu, no. 3231; Kadızâde Mehmed Koleksiyonu, no. 560 kaydıyla yer alan nüshalar kullanılmıştır. Risâle-i Kübrâ’nın tahkik ve tercümesinde; Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Carullah Efendi Koleksiyonu, no. 1443; Hamidiye Koleksiyonu, no. 1454; Halet Efendi Ek Koleksiyonu, no. 262; Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Haraccı Koleksiyonu, no. 1361 kaydıyla yer alan nüshalar kullanılmıştır.
Seyyid Şerîf Cürcânî’nin oğlu Muhammed Cürcânî, babasının kendisi için kaleme aldığı, yukarıda adı geçen her iki risâleyi Arapça’ya çevirmiştir. Hazırlanan çalışmanın 3. ve 4. risâleleri, işte bu çevirilerdir. Çeviriyi gerçekleştiren oğul Cürcânî’nin ifadesine göre, kendisi çeviri esnasında, büyük hacimli olan Risâle-i Kübrâ’da asıl metne sadık kalırken, Risâle-i Suğrâ’da bazı eklemeler yapmış ve bu telif-tercüme eserine Dürre adını vermiştir. Dürre’nin tahkik ve tercümesinde, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesinde bulunan; Ayasofya Koleksiyonu, no. 4437; Laleli Koleksiyonu, no. 2676; Harput Koleksiyonu, no. 93 kaydıyla yer alan nüshalar kullanılmıştır. Diğer metnin tahkik ve tercümesinde, Beyazıt Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi Koleksiyonu, no. V3237; Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Laleli Koleksiyonu, no. 3653; Şehid Ali Paşa Koleksiyonu, no. 2859; Ayasofya Koleksiyonu, no. 2485 kaydıyla yer alan nüshalar kullanılmıştır.
Yine oğul Cürcânî, çevirdiği bu iki risâle tarzında, müstakil, üçüncü bir risâle kaleme almış ve Arapça yazdığı bu eserine Gurre fi’l-Mantık adını vermiştir. Eserin tahkik ve tercümesinde, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Laleli Koleksiyonu, no. 3768; Esad Efendi Koleksiyonu, no. 3596 ve Beyazıt Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi Koleksiyonu, no. V3237 kaydıyla yer alan nüshalar kullanılmıştır.
19. yy. Osmanlı müderrislerinden Mehmed Halis Efendi, tüm bu risâlelerden istifade ederek Gurre ve Dürre’yi serbest bir tercümeyle Türkçe’ye aktarmıştır. Dönemin idâdîlerinde, 4. sınıflara mantık ders kitabı olarak da okutulan bu tercümeye, Halis Efendi Mîzânü’l-Ezhân demiştir. Metnin Latinizasyonunda; Celalettin Ökten Koleksiyonu, 711 numarada kayıtlı, H. 1324 yılında Mahmud Bey matbaasında basılmış, ilk baskı kullanılmıştır.
Müstakil altı risaleyi ve geniş bir incelemeyi içeren, Mantık Risâleleri adıyla yayımladığımız bu çalışmada, Arapça ve Farsça eserlerin tahkik ve çevirisi ile Osmanlıca eserin latinizasyonu Prof. Dr. Ferruh Özpilavcı ve Arş. Gör. Mustafa Özbakır tarafından hazırlanmıştır.