17. asra kadar yaşadığı bilinen Mîrek Muhammed, bugünkü Özbakistan’ın Taşkent şehrinden Osmanlı topraklarına göç etmiş mühim kültür adamlarından biridir. Günümüze iki eseri ulaşmıştır. Bu ulaşan iki eserinden biri Farsça deyim ve atasözlerini Türkçe açıklayan Nevâdirü’l-Emsâl isimli sözlüğüdür.
17. yy. Farsça’da ortaya çıkan Hint üslubunun Osmanlı şair ve edipleri nezdinde tesir bulmaya başladığı bir yüzyıl olmuştur. Bu üslupta şiir söyleyerek şöhret bulan Vahşî-i Bâfikî, Muhteşem-i Kâşânî, Örfî-i Şîrâzî, Sâib-i Tebrîzî, Feyzî-i Hindî, Vahşî-i Yezdî, Velî Deşt-i Beyâzî, Şevket-i Buhârî gibi 16. yy şairleri Osmanlı şairleri tarafından takip edilmiş ve Osmanlı şairleri tüccarlar, seyyahlar vasıtasıyla bu şairlerin gazel örneklerine ve divanlarına erişme çabası içinde olmuşlardır. Bu teveccüh Örfî, Sâib gibi şairlerin divanları ve gazelleri üzerine şerhler yazılmasına ve özel sözlükler ile deyim sözlüklerinin hazırlanmasına sebep olmuştur.
İlk defa Riyâzî Mehmed’in Düstûru’l-ʿAmel’i ile başlayan Türkçe açıklamalı Farsça deyim ve atasözü sözlüklerinin telifi, bu eserden dört yıl sonra tamamlanmış olan Mîrek Muhammed’in kaleme aldığı Nevâdirü’l-Emsâl ile devam etmiştir. Bu türde sonraki yüzyıllarda da sözlükler yazılmıştır. Nevâdirü’l-Emsâl deyim ve atasözlerinin çıkış hikâyelerini anlatmakla, bilinen Farsça-Türkçe deyim sözlüklerinden ayrılmaktadır. Eserde her bir madde için bir çıkış hikâyesi anlatılmamış ise de deyimin hangi hâl ve durumda, ne maksatla kullanıldığına değinilmiş; kimi maddelerde Horasan, Maveraünnehir gibi farklı coğrafyalarda kullanımına işaret edilmiştir. Bu kullanımlar eserin dil, kültür ve folklorik içeriğini zenginleştirmiş ve değerini artırmıştır.
Nevâdirü’l-Emsâl’in tenkitli metni Prof. Dr. Derya Örs editörlüğünde Prof. Dr. Yusuf Öz ve Prof. Dr. Bahattin Kahraman tarafından Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Aşir Efendi Nr. 438/8 ve İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp., TY Nr. 3367’de kayıtlı nüshalar esas alınarak geniş bir incelemeyle birlikte yayıma hazırlanmıştır.